Chuyện mô hình

Nam công chúa, bạn mình, tiến sỹ ngành quản lý đô thị, là chuyên gia xây dựng các mô hình tính toán tuổi thọ cơ sở hạ tầng, như đường xá, nhà cửa, v.v.

Mình với Nam CC hay ngồi bốc phét với nhau về chuyện hoạch định tương lai, sắp tới sẽ làm gì, ở đâu, v.v. Tuy bốc phét là chính nhưng đôi khi cũng giải quyết được một số vấn đề nhớn, chẳng hạn, vụ mình tư vấn cho Nam xem có nên cưới cô người yêu lâu năm của nó làm vợ hay không. Thực ra thì mình cũng chẳng dám khuyên nó nên hay không nên, mà chỉ bảo nó cách phân tích để đi đến quyết định đúng đắn thôi. Vì vụ này mà bây giờ mình bị vợ nó "kỳ thị" một chút, hehe...

Một việc khác, cũng tốn khá nhiều bia và mồi của cả hai thằng, là việc nó sẽ đi đâu về đâu? Có lẽ bất cứ thằng du học sinh nào cũng có lúc phải nghĩ đến việc học xong thì về nước hay ở lại nước sở tại (trừ các bạn du học ở Lào, Campuchia, Myanmar hoặc tương tự). Chúng ta được dạy dỗ là phải phấn đấu thành con ngoan trò giỏi để lớn lên xây dựng đất nước, phải yêu tổ quốc, yêu đồng bào. Giáo huấn này thật đơn giản, dễ hiểu, nếu chúng ta không va chạm với thế giới. Nhưng một khi chúng ta đã va chạm với thế giới (ít nhất là qua sách vở) thì vấn đề trở nên phức tạp hơn nhiều, trừ trường hợp chúng ta cố tình né tránh chúng, hoặc trong trường hợp tệ hơn, chúng ta đã bị tẩy não quá tay. Câu hỏi đặt ra là "Tổ quốc là gì? Đồng bào là gì?". Vấn đề nhớn quá! Ngồi bia rượu mà cãi nhau về cái topic này thì vừa tốn mồi, vừa vô bổ. Rất may là mình với Nam CC lại thỏa hiệp với nhau được, nhờ có... mô hình.

Rất, rất nhiều bạn xác định nhân thân (identity) theo mô hình này (sau đây gọi là mô hình Vuông):

Mô hình Vuông là một minh họa của chủ nghĩa vùng miền mà Anhxtanh đã từng nói đến: "Chủ nghĩa vùng miền cũng giống như bệnh sởi. Nó là một căn bệnh ấu trĩ của nhân loại". Những tín đồ của chủ nghĩa này đặt ra mục tiêu cho mọi hành động của mình là làm lợi cho nhóm (những người nằm trong miền) của mình. Các bạn này ra đường thì hay vượt cố đèn đỏ (nếu ko thấy cảnh sát) để được nhanh hơn thiên hạ một tý, đến cơ quan thì thích đấu đá, xây nhà thì cứ phải nhoi lên một tý cho cao hơn nhà bên cạnh, về làng thì mở miệng ra là "nhà thờ họ mình to nhất làng", nếu giỏi mà làm đến chức bộ trưởng rồi thì thích kéo đồng hương lên, dìm mấy thằng tỉnh khác xuống. Những chuyện như thế nhiều lắm, kể không hết. Chỉ có một câu chuyện, cũng cùng một dạng với mấy chuyện trên, nhưng ít ai nhận ra, là các bạn này cứ thích nước mình mạnh hơn nước bên cạnh, phải ăn hiếp được nước bên cạnh mới thích, còn nếu bị nước bên cạnh ăn hiếp thì các bạn kêu oai oái. Các bạn cho rằng như thế mới là có tâm với đất nước, như thế mới là yêu nước.

Ngoài những miền đã nêu trong hình trên, còn rất nhiều tên miền khác cũng đáng được nêu lên, như "Tôn giáo", "Sắc tộc", v.v. nhưng bài bốc phét này ko cần phải chi tiết đến thế. Hai cái miền có viền đen đậm trong mô hình Vuông là hai miền nổi bật nhất. Trong đó, miền "Gia đình" tồn tại một cách khách quan, nổi bật một cách tự nhiên, bởi người ta sinh ra ai cũng có bản năng muốn ăn ngon, mặc đẹp, "vinh thân, phì gia" cả. Hệ quả tiêu cực của miền này là các bạn tham nhũng, vơ vét nhiệt tình để làm giàu cá nhân, chạy chọt, đút lót để đưa con cháu vào những vị trí có màu mè của bộ máy, v.v. Ngược lại, miền "Tổ quốc" là một khái niệm chủ quan. Nó được đặt ra để quy định phạm vi quản lý, khai thác của một nhà nước, và trên giấy tờ, nó được quy định bằng những đường chấm - gạch, chấm - gạch... Những người sống bên trong đường chấm - gạch, chấm - gạch ấy được gọi là "đồng bào". Ngoài miền "Gia đình", miền "Tổ quốc" nổi bật hơn so với những miền khác nhờ sự tuyên truyền thường xuyên của các phương tiện thông tin đại chúng và sự giáo dục trong nhà trường từ khi chúng ta còn tấm bé. Nếu không có sự tuyên truyền giáo dục ấy, miền này ít được chú ý, vì bản thân nó không mang lại một lợi ích sát sườn nào cho con người trong cuộc kiếm sống qua ngày của họ. Tổ quốc và dân tộc là hai ngọn cờ được giương lên khi một nhà nước cần tập hợp quần chúng. Thuyết phục được quần chúng nhảy ra khỏi cái miền "Gia đình" ấm áp mà đi vào cái miền "Tổ quốc" mông lung hơn là tài năng của các chính trị gia, trong đó có những người mà bản thân vẫn chỉ lo chăm chút cho cái miền "Gia đình" của mình nhiều hơn cả.

Mô hình Vuông vẫn đang phổ biến trên khắp thế giới. Nó có thể dùng để giải thích tình trạng tham nhũng ở nhiều nước, sự xung đột giữa các dân tộc "đồng bào" của nhau trong cùng một quốc gia, và những cuộc chiến tranh giữa các quốc gia.

Mình và Nam CC không thích mô hình Vuông vì trông nó... tuyến tính quá, không được đẹp, vì thế nên mới dựng lên cái mô hình này (gọi là mô hình Tròn) để ngắm:

Mô hình Tròn cũng chẳng có gì khó hiểu. Cái hay của nó là ở chỗ nó... tròn, vì thế lăn cũng dễ. Có quả mô hình này rồi, chú Nam yên tâm lên đường.

Mình cũng chúc chú thượng lộ bình an!